Stokoud is Van Eck. De tijd heeft zijn bleke gelaat getekend als krassen in dikke verf, zijn witte haar is in strengen achterovergekamd. Geen spoor van moderniteit in zijn kleding. Een roodbruin geblokte stropdas, donker colbert met wollen vest, tijdloze instappers. In de schemer van het huis volg ik hem, mijn hakken klikken hard op het zwart-witte mozaïek van de stenen vloer. In de spaarzaam verlichte huiskamer staan wandbrede antieke kasten, van onder tot boven gevuld met boeken, zonder uitzondering gebonden en met stofomslag. Op tafel een vulpen en een briefkaart. Ik durf niet te kijken naar het adres.
      Van Eck pakt mijn arm. ‘Kom mijn beste, als we buiten zijn, zult U het vatten.’
      ‘Vatten… ja… ik wil graag weten wat hier aan de hand is.’ Aan het einde van de kamer loopt een smalle gang naar de achterdeur. Op het plaatsje ontsluit hij de deur in de bemoste ommuring. Ik ruik een scherpe, zure lucht.
      ‘De voormalige Elands Stinksloot,’ zegt Van Eck en wijst naar de smalle straat. ‘In 1859 gedempt.’
      Ik herken de Lijnbaansstraat. Of toch niet, de klinkers zijn grof en onregelmatig, de verveloze huizen leunen op elkaars schouders, als dominostenen in een surplace, wachtend op de val.
      ‘De leerlooiers van de Elandsbuurt hebben jarenlang op de sloot geloosd. En datzelfde gebeurde vanuit de Groote Stinkmolen op de Schans, de stadswal aan de overzijde van de Baangracht, waar zeemleertouwers schapenvellen bewerkten. Met urine. Nomen est omen nietwaar?’ Van Eck lacht. In zijn gezicht keert langzaam de kleur terug.
      Een gore bries trekt langs mijn gezicht. Zijn verhaal ken ik. De Engelse Gasfabriek, de industriële opvolger van de molen, produceerde de extreem giftige bodemvervuiling die tot op de dag van vandaag de Appeltjesmarkt onbebouwbaar maakt.
      Van Eck wijst richting Marnixstraat, naar de plek waar de blokkendoos en betonnen ringen van de Marnixgarage het uitzicht domineren. Maar niet vandaag. Een donkere rookpluim hangt boven de bruinzwarte muur van een fabriek. Waar is de garage? En waar is het Hoofdbureau van Politie, honderd meter naar links? Achter de fabriek doemt onmiskenbaar de puntige contour op van het voormalig bolwerk, de stenen constructie die onderdeel was van de zeven-tiende-eeuwse stadsmuur. Mijn benen trillen. Waanbeelden, de ouderdom heeft me te grazen genomen, eerder dan gedacht.
      Een frons tekent Van Ecks gezicht. ‘U hebt recht op een verklaring, ik besef dat ten volle. Ik heb U geschreven dat ik uit de tijd ben. Mijn verhalen zijn in een ander tijdsgewricht opgetekend en leven nu hun eigen leven. Uitsluitend in antiquariaten vinden ze een laatste schuilplaats, wachtend op een reddende engel, een zendeling die het tot zijn missie rekent om deze geschiedenis door te geven. De vrindjes met wie ik mijn ervaringen heb gedeeld, kunnen het niet meer navertellen.’
      Tussen zijn getuite lippen lijken wolkjes tekst te ontsnappen. ‘In mijn ziel brandt het verlangen om de herinnering aan het Amsterdam van 1877, de stad van mijn jeugd, nog eenmaal in woorden door te geven, met het vuur van mijn tong en het kompas van mijn voeten. Aan een mens die het een bestemming kan geven, omdat die in het diepst van zijn wezen zijn geschiedenis en deze tijd wil leren kennen. ‘s Anderendaags werd mijn wens verhoord en ontwaakte ik in het oude huis. Tot mijn spijt beschik ik niet over mijn tijd, reden waarom ik U vraag wat ik U toevertrouw als een eenmalig geschenk te beschouwen, onzeker als het is of wij elkaar ooit zullen wederzien.’
      Ik schud geërgerd mijn hoofd. Wat bazelt hij nou? ‘Wat bedoelt u daarmee, wie beschikt over uw tijd?’
      ‘Dat weet niemand. Wie beschikt over de zuurstof die U ademt, Stokking? U bent zoekende en uitverkoren om mijn verhaal aan te horen. Het door te geven aan hen die de historie van de stad uit het oog hebben verloren. En niet minder belangrijk, om Uw eigen geschiedenis te achterhalen.’
      Op welke geschiedenis doelt hij? Als dit 1877 is, zijn we negen jaar vóór de geboorte van mijn vader. Over hem praat ik niet, niet met mijn naasten en niet met een vreemdeling, deze Van Eck, een druïde die beweert dat hij door de tijd reist, en die mij betoverd heeft. ‘Waar doelt u op? Waarom ben ik door u uitverkoren?’
      Van Eck neemt me aandachtig op. ‘U bezit ontegenzeggelijk de trekken van uw vader. Ik had het genoegen hem een paar jaar voor zijn dood te ontmoeten, toen hij zijn betrekking als bioscoop-operateur verloor en zijn inkomen bij elkaar had te sprokkelen met losse opdrachten.’ De zinnen spreekt hij langzaam uit zodat geen woord verloren gaat. ‘Als fotograaf en makelaar heb ik bij menigeen geïnformeerd naar een incasseerder die mijn facturen kon innen. Een kennis beval mij Willem Stokking aan. Willem voldeed voorbeeldig aan zijn verplichtingen. Hij was betrouwbaar en nauwgezet en we raakten bevrind. Hij toonde mij zijn eerstgeborene. U.… ‘
      Hij is even stil en schudt zijn hoofd. ‘Zijn overlijden was een heuse tragedie. Niets kon hem zijn smart koelen. Hij vertrouwde me op zijn sterfbed toe dat zijn ziel geen rust zou vinden, ontroostbaar was hij dat zijn zoon hem nooit zou kennen, dat de stem van zijn vader de knaap vreemd zou zijn.’
      Ik had het genoegen hem te ontmoeten… Deze man was bevriend met mijn vader, noemt hem Willem, heeft hem getroost. Mijn vader wilde mij kennen. Hem ontmoeten, zien hoe hij beweegt, zijn tijd leren kennen, stel je voor, de gedachte is wonderlijk en angstaanjagend tegelijk. ‘Hoe kan dit, Van Eck?’ stamel ik. Mijn hart bonkt, ik grijp mijn arm, voel of ik nog heel ben of door toedoen van deze profeet in brokken uit elkaar val.